Tupla M. is niet doorsnee. Het zijn twee vrouwen die met één stem schrijven. En allebei kennen ze de theaterwereld van binnenuit. Welke spanningsvelden en ervaringsprocessen levert dat op?
Wendela de Vos en Atie Vogelenzang laten in hun schrijfkeuken kijken en dat levert verhelderende en verrassende antwoorden op.
Een interview om niet te snel te lezen... net zoals hun laatste boek 'Schuld' dat misdaad tot literatuur verheft.
‘Tekst verliest namelijk altijd aan kracht
zodra het is overgeleverd aan andere ogen.’
Jullie zijn erg goed in het blootleggen van een geest maar ook in sfeerschepping en taal. Zijn er aspecten van het schrijven waar jullie liever mee bezig zijn dan met andere?
Wij zijn allebei gevoelig voor sfeer. Wij houden van film en denken in beelden. Wij zien het verhaal als een film voor ons. Met mooie details. Maar er moet natuurlijk ook een stevige structuur in zitten, een kader eromheen getimmerd, anders blijft het niet overeind tot het einde. Eigenlijk vinden we dat allemaal wel leuk. Als je ‘het schrijven’ in je vraag wat ruimer neemt, denk ik dat waar we soms wel tegen op kunnen zien is alle zelfpromotie waar je als schrijver aan wordt verondersteld te doen. Wie het hardste schreeuwt, krijgt de meeste aandacht en wij zijn geen van beide erg goed in heel hard schreeuwen.
De setting van jullie boeken wisselt tussen stad en platteland. Is het moeilijker om een spanningsveld te vinden buiten de stad of lijkt dat maar zo op het eerste gezicht?
Dat is een leuke vraag. We hebben daar in Een Kwestie van Tijd wel een soort antwoord op gegeven. Een vrouw ontvlucht de hectiek en een persoonlijk onveilige situatie in de stad en denkt op het platteland (i.c. de Noordoostpolder) rust en bescherming te vinden. Maar eenmaal daar ervaart ze de stilte en de ruimte eerder als angstaanjagend, vreemd en vijandig. Het is dus meer een ander soort spanning dan minder. Maar onze hoofdpersonen kwamen tot dusver wel altijd uit die grote stad. Er is dus altijd al een spanningsveld tussen de ervaringen en verwachtingen van de grote-stadsmens en de (perceptie van) realiteit van het platteland.
Westkapelle, de setting van 'Schuld' © Hubsche
Hoe ontstaat een nieuw plot? Gaan jullie brainstormen of gebruiken jullie eerder een ervaring of situatie die op je af komt?
Dat is verschillend per boek. Vrouwelijk Naakt is geïnspireerd op iets dat Atie meemaakte op haar werk. Een Kwestie van Tijd op een gevoel dat we wilden onderzoeken, je zou het angst voor de angst kunnen noemen. Speeddate gaat over een eigen ervaring. Ik zat bij een onbekende kapper, die zoals gebruikelijk een praatje gaande hield. Ze vroeg wat ik voor werk deed. Ik dacht toen: ik kan mezelf nu helemaal opnieuw verzinnen, ik kan vertellen wat ik wil. Meer Dood dan Levend is gebaseerd op een overval die een aantal jaren geleden in Amstelveen plaats vond en Schuld op een krantenbericht (zie ook onze websiteThe making of Schuld). Het boek waar we nu aan bezig zijn is losjes gebaseerd op iets wat we op televisie zagen.
Wendela, je bent ook juriste. Kun je die kennis en ervaring soms in jullie boeken kwijt?
W: Tot dusver zit er nog weinig juridisch in onze boeken, maar we werken ernaartoe! In Meer Dood dan Levend is Luna rechtenstudent. Een heel klein beetje van mijn studie-ervaringen kwam in het boek terecht. In het boek dat we nu schrijven komt voor het eerst daadwerkelijk een juriste voor.
A: Daar stel ik me dan ook heel veel van voor. Wendela heeft zich al zitten inlezen.
 |
| Duindoorn, komt voor in open, kalkrijke duinen © Johan Wieland |
Misschien moeten we die vraag apart beantwoorden.
W: Wat ik vroeger voor theater heb geschreven was erg dienstbaar aan het moment. Er ontbrak iets in het materiaal en dan schreef ik dat. De laatste jaren heb ik weliswaar ook meestal in opdracht geschreven, maar vrijer. En veel poëtischer, lyrischer. In het geval van Sneeuw, de tekst voor Joy Wielkens, ging het om een poëtische verbeelding van een eigen ervaring van Joy. Het personage was dus een gegeven. In het libretto voor Nova Zembla ging het om een stilering van het overwinteringsverhaal.
A: Ik heb in een ver verleden voor toneel geschreven en daarna nog een keer een script voor televisie. Ik vond dat toch wel wezenlijk anders, ook qua personages gek genoeg. Toneel is heel erg een frame. Het is juist de bedoeling dat je dat niet te veel invult, want dan hebben regisseur en acteurs niets om hun tanden in te zetten. De kunst van het weglaten. Een dialoog schrijven, maar dan zo dat het een onderlaag krijgt die iets anders ‘zegt’ dan wat de personages zeggen. Dat kunnen we allebei best goed. Bij het spannende genre vind ik nog steeds dat schrijvers te veel aan telling doen i.p.v. showing. Te veel genoegen nemen met een verhaaltje vertellen.
Passen jullie daarbij ook andere schrijftechnieken toe? En hoe zit met met het schrijfplezier, is daar een verschil in?
W: In mijn (schrijf)gevoel kun je puur toneel, dwz scenes, dialogen, bedrijven, aan de ene kant van het spectrum zetten en poëzie, waar ik het libretto en Sneeuw ook toe reken, aan de andere kant. Daartussen in staan onze boeken. Enerzijds gaan die over concrete situaties, geloofwaardige realistische mensen, anderzijds zit er in de schrijfstijl en in de gedachtewerelden veel poëzie.
A: In mijn korte verhalen loop ik nogal eens vast. Dat komt omdat ik er teveel mee wil. Ik schrijf ook super langzaam. Wat ik bij onze boeken niet doe, doe ik daar juist wel. En soms gaat dat mis. Ik denk heel erg na over de vorm. Ook gaandeweg een verhaal. Er ligt dan niets vast. Als zo’n verhaal lukt ben ik in de zevende hemel, maar ik raak ook sneller ontmoedigd. In het algemeen is het zo dat als schrijven goed lukt, het heerlijk is om te doen, maar ik staar ook regelmatig naar buiten en denk: ik weet waar het over moet gaan, maar waar haal ik het vandaan? Waarom is dit leuk?
 |
| Nu verkrijgbaar als e-book |
Is theaterpubliek een ander soort publiek dan de brede lezersgroep? Of is er maar één soort 'toehoorder'?
W: Ik ben er van overtuigd dat het twee verschillende groepen zijn, lezers en theatergangers. Lezen is een solitaire bezigheid en bovendien kun je in- en uitstappen wanneer je wilt. Theater is een unieke gebeurtenis, waarbij een x aantal mensen live, die ene avond en daarna nooit meer hetzelfde, voor jou optreden. Je zit vast in je stoel maar je maakt deel uit van een geheel.
A: Ik kijk daar geloof ik anders tegenaan. Net als bij een boek, ben je er (meestal) niet bij als mensen je boek lezen of als een theaterbezoeker naar je stuk zit te kijken. Je hoopt alleen maar dat er genoeg van overeind blijft bij die hertaling in de ogen van lezer en kijker. Sterk en vet opzetten is wel belangrijk in dit opzicht. Tekst verliest namelijk altijd aan kracht zodra het is overgeleverd aan andere ogen.
Kunnen jullie over de ander zeggen waar ze erg goed in is bij het bedenken of schrijven van een boek?
W: We vergelijken het wel eens met het bouwen van een huis. Samen zitten we te schetsen en maken we plannen. Vervolgens zorgt Atie dat het huis ook inderdaad gebouwd wordt, ze is een strenge opzichter. Ik ben meer van de kleurenstalen en een keuken uitzoeken.
A: Wendela heeft een ongebreidelde fantasie en ze is goed in staat om die ten gunste van het boek aan te wenden. Maar ze slaat er niet in door. En ze schrijft heel erg transparant, terwijl ik de neiging heb een te strak breiwerk op te zetten. Ze is ook goed in oplossingen bedenken, want al schrijvende blijf je toch tegen grotere en kleinere problemen oplopen.
 |
| Straatje in Riga, de setting van Speeddate © Stephen Downes |
W: Mogen we deze vraag overslaan? Wij vinden het leuk om dit recept nog even geheim te houden!
A: Waarom zouden we daar geheimzinnig over doen? Volgens mij lijkt onze schrijfstijl in essentie gewoon al heel erg veel op elkaar. Om te beginnen delen we de beelden van hetzelfde verhaal door de research die we doen en we denken soms dezelfde dingen. En zijn het negentig procent van de keren eens over de manier waarop een situatie interessanter wordt. Dat is waarschijnlijk gewoon toeval. Maar het kost ons hoegenaamd geen moeite om tot 1 stem in stijl te komen, vind ik.
10. Weinig auteurs nemen een sabbatical. Moet de druk niet eens van de ketel? Of is schrijven een beetje verslavend?
W: Ik hoop niet dat je bedoelt dat Tupla M. te snel op elkaar boeken produceert. Wij hebben het afgelopen jaar trouwens al een soort sabbatical genomen. Schuld was september 2011 eigenlijk al klaar, maar door het overstappen naar De Crime Compagnie kwam het pas mei dit jaar uit. Het volgende boek pas najaar 2013, als alles goed gaat.
Of bedoel je misschien de hoeveelheid (spannende) boeken die er jaarlijks op de markt komt? Dat kan wel wat minder inderdaad. Sommige schrijvers zouden misschien ook baat hebben bij wat meer/langere oplaadperiodes tussendoor. Reflectie op je eigen werk is heel nuttig vind ik. Maar de druk op de ketel kun je natuurlijk ook de uitgeverijen verwijten, die al jaren geleden gestopt lijken met een kritische selectie aan de poort en veel op de markt brengen onder het motto: niet geschoten altijd mis.
A: Als ik heel eerlijk ben, dan vind ik mezelf een luie schrijver. Niet iemand die aldoor bezig is met aantekeningen maken of het afgrazen van haar omgeving naar onderwerpen. Het gaat bij mij allemaal niet vanzelf en we moeten hard werken om een boek tot een goed einde te brengen. Schrijven is voor mij niet verslavend. Integendeel. Ik ben vaak blij als het boek er ligt en ik even iets anders mag gaan doen van mezelf.
Reactie van De scriptor op de laatste vraag: Neen, ik bedoelde niet dat Tupla M. te snel na elkaar boeken publiceert. Ik probeerde me te verplaatsen in het hoofd van auteurs. Ik denk namelijk dat een creatief proces uitputtend is. En dat er misschien een stem in je zegt ‘Nu even niet’ en je tegelijkertijd een andere innerlijke kracht voelt die alleen maar wil creëren. Maar het kan ook iets eenvoudigs zijn, zoals het niet kunnen missen van de structuur en de sfeer die het schrijven aan je leven geeft.
