26 mei 2012

Floris van Straaten


Floris van Straaten was correspondent voor NRC Handelsblad in Londen van 2005 tot 2010. Van daaruit schreef hij regelmatig over de groeiende en diversifiërende multiculturele samenleving. Uit zijn boek 'Londen, multicultureel Mekka aan de Theems' blijkt dat de overheid en de Londenaars anders omgaan met hun nieuwe burgers.
Hoe verfrissend is dat voor ons en onze beleidsmensen ?
En welk gezicht zal Londen aan de Olympische Spelen geven ?

Eerder was Floris van Straaten voor dezelfde krant onder meer gestationeerd in New Delhi. Hij is nu Azië-redacteur bij NRC in Rotterdam.


'De Engelsen zijn er heel goed in om de besten uit de wereld bij elkaar te brengen en dan anderen een hoofdrol te laten spelen.'

1. Je woonde in de jaren '80 en tussen 2005 en 2010 in Londen. Zag je zelf ook het verschil in houding tegenover de migranten : de weg van openlijke, zelfs geïnstitutionaliseerde discriminatie naar veel meer respect?

Zelf ben ik in die eerste periode betrekkelijk weinig schokkende gevallen van discriminatie tegengekomen, al herinner ik me een collega bij het persbureau Reuters die klaagde dat bij haar vriendje thuis over zwarten denigrerend als ‘nignogs’ werd gesproken. Die familie kwam echter uit de provincie, niet uit Londen. Voorts hoorde ik via een goede Nederlandse vriend, een homoseksueel met een zwarte Engelse vriend, over de toen nog tamelijk frequente discriminatie van zwarten.

Je proefde destijds ook dat er een stevige kloof gaapte tussen de etnische minderheden en de rest van de bevolking. Daarbij moet wel in aanmerking worden genomen dat het toen economisch gezien niet goed ging in Groot-Brittannië en er een soort verlate klassenstrijd gaande was tussen Margaret Thatcher en de vakbonden. De tweede keer dat ik in Londen woonde, ging het allemaal veel meer ontspannen toe en was het wederzijdse respect sterk toegenomen.
© Dunechaser
2. Een stelling in het boek lijkt te zijn : laat migranten meer zichzelf zijn en ze worden vanzelf loyaler tegenover hun nieuwe vaderland. Geloof je daarin ?

Ten dele. Een van de redenen dat immigranten in Londen gedijen is volgens mij zeker dat de overheid minder bemoeizuchtig is dan in bij voorbeeld Nederland, zeker op economisch terrein. Anderzijds ben ik geen aanhanger van het multiculturalisme als beleid. Dat is er immers op gericht de immigrant op zijn gemak te stellen door de cultuur van zijn land van herkomst zoveel mogelijk op de nieuwe woonplaats te laten overplanten en hem niet lastig te vallen met de Westerse waarden. Ik geloof wel degelijk dat het beter is immigranten die nog geen Engels spreken dat bij te brengen. Ook vind ik dat de overheid duidelijke grenzen moet aangeven wat voor culturele waarden niet aanvaardbaar zijn: besnijdenis van jonge meisjes, gedwongen huwelijken, eerwraak enz. Zulke normen hoeven de loyaliteit aan de nieuwe staat niet in de weg te staan.

Brick Lane © The Ewan
3. Kent Groot-Brittannië ook inburgeringscursussen ? Of passen die niet in het ‘live and let live-gedachtengoed’ ?

Ja zeker, maar verplicht zijn die niet. Wie een Brits paspoort wenst, moet echter examen doen. Om dat te halen is een bepaald niveau in het Engels nodig en ook een zekere kennis van de maatschappij en geschiedenis. Groot-Brittannië kent bovendien – anders dan Nederland - een speciale ceremonie waar nieuwe burgers hun paspoort kunnen krijgen. Wordt vaak zeer gewaardeerd door de nieuwe Britten.



4. Verdraagzaamheid kun je blijkbaar ook exporteren. Een opvallende gedachte. Polen in het thuisland zouden toleranter zijn geworden door de invloed van de talrijke Poolse migranten in Londen. Ben je het eens met die gedachte en zouden ook andere landen dezelfde inspiratie kunnen opdoen ?

Dat is niet zo’n vreemde gedachte. Ideeën worden natuurlijk voortdurend op die manier overgebracht. In beide richtingen (en natuurlijk ook niet alleen maar goedaardige concepten zoals verdraagzaamheid). Bekend is ook uit de tijd van het Empire hoe studenten uit de koloniën na een studie in Londen en elders in het moederland begonnen te beseffen dat zij ook zelf het bestuur in eigen land konden nemen, zoals de Britten dat zelf thuis ook deden. Zie bij voorbeeld de oprichting van de Indiase Congrespartij in 1885. Ze gingen zich steeds gelijkwaardiger voelen.

White Chapel Market © Thee Erin

5. Denk je dat Nederlandse en Belgische beleidsmakers en burgers aan de slag moeten met de ideeën uit dit boek (bijvoorbeeld minder regelgeving)?

Het zou goed zijn als er minder beperkende regels voor immigranten zouden komen. Te veel bemoeizucht werkt vaak averechts. Maar de kern is vooral om je niet zenuwachtig te laten maken door de komst van immigranten en niet krampachtig te doen. Zie ze niet als een bedreiging maar als een mogelijkheid om je eigen samenleving sterker te maken.


6. Er is een aanzienlijke Indiase gemeenschap in Londen. En jijzelf hebt persoonlijke banden met India. Hoe kijken de mensen die je kent terug op de koloniale erfenis: sceptisch of eerder in de geest van historicus Niall Ferguson ?

Van echte animositeit is geen sprake, maar soms borrelen de emoties even op. Zoals in 2007 toen er een mooie, goed opgevoede Indiase actrice, Shilpa Shetty, deelnam aan de Engelse versie van Big Brother. Ze werd daar door een botte Britse deelneemster herhaaldelijk beledigd. Dat zette toen kwaad bloed bij sommige Indiërs. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ook veel Britten zich ergerden aan die Britse.

Toch ken ik maar weinig Indiërs die met warmte terugblikken op de koloniale periode. Ze zijn zich te zeer bewust van de kwalijke kanten ervan en ook voelen ze zich gekwetst in hun trots dat ze ondergeschikt waren aan de Britten.

Hindoe-tempel Neasden © Meophamman
7. Als je liefhebbers van Londen een multiculturele city tour zou mogen aanbieden, wat zou je dan op het programma zetten ?

Daar zou ik op zetten een bezoek aan Brick Lane (in het bijzonder aan de Jaame Mashed-moskee, die 300 jaar geleden een kerk van gevluchte Franse Hugenoten was en daarna onder meer een synagoge) en Whitechapel Road met zijn markt, vooral bezocht door moslims maar ook door veel anderen. Verder zou ik Brixton (met zijn eveneens zeer kleurrijke markten in het centrum) opnemen in het programma en ook door die wijk willen rondlopen. Bezoek verder de enorme Hindoe-tempel in de noordelijke wijk Neasden en sla ook Southall in het westen niet over, waar heel veel sikhs zitten maar ook veel Pakistanen. Veel opschriften zijn er niet in het Engels maar in het Punjabi of andere talen. Ook een bezoekje aan Stamford Hill, bolwerk van orthodoxe joden, zou niet mogen ontbreken. Maar je kunt ook een paar uur wandelen door het centrum van wijken als Ealing en Enfield en onder de indruk raken van het multicuturele karakter van Londen. Je struikelt er bijna over alle mensen van buitenlandse afkomst.


8. Je was zelf ook een - zij het tijdelijke - migrant. Vind je dat Engelsen wel vriendelijk zijn maar niet echt gastvrij en misschien zelfs onverschillig ... zoals iemand oppert in het boek ?

Het is natuurlijk gevaarlijk te generaliseren maar Engelsen zijn in mijn beleving over het algemeen hoffelijker dan Nederlanders (zolang ze niet te veel bier op hebben). De meesten zijn ook vriendelijk. Als je eenmaal bij hen binnen bent, zijn ze ook wel degelijk gastvrij (met de nodige nadruk op ‘als’).Tegelijkertijd houden ze doorgaans wel enige afstand tot je (en tot elkaar). Meer dan in Nederland. Vergeet overigens niet dat de verhoudingen in Londen heel anders liggen dan in de meeste andere delen van het land. In een grote stad is de onverschilligheid jegens medebewoners uiteraard veel meer verbreid dan in kleinere plaatsen.

Brick Lane © Kfein
9. Zullen we de filosofie van de stad ook terugvinden in de presentatie van de OS ? En is de flamboyante Boris Johnson een geschikte burgemeester voor die Spelen ?

Ja, het zullen geen extravagante Spelen worden als in Peking. En de Engelsen zullen betrekkelijk weinig medailles winnen, net als op Wimbledon en in de Londense City met al zijn buitenlandse banken. Ze zijn er heel goed in om de besten uit de wereld bij elkaar te brengen en dan anderen een hoofdrol te laten spelen.

Boris Johnson kan zelf extra kleur aan de Spelen geven. Hij is geen stijve hark en houdt van sport. Hij is geschikter voor de rol van gastheer van de Spelen dan zijn rivaal Ken Livingstone. Die laatste heeft niets met sport en probeerde de Spelen alleen maar naar zijn stad te krijgen omdat hij hoopte dat die een sociale en economische impuls konden geven aan het (overigens sterk multiculturele) oosten van de stad. De Spelen vinden vooral plaats in de wijk Stratford en omgeving.

10. Ga je deze zomer zelf naar de OS ? Of moeten we jou b.v. voorstellen met een goed boek van een Londense of Indiase auteur ?

Haha, ik zit dan waarschijnlijk bij mijn Indiase schoonfamilie in Bangalore voor ons jaarlijkse bezoek. Dus het zal wel een Indiaas boek worden of de televisie om te kijken hoe de Spelen verlopen. Hoorde overigens van een bevriende zakenman dat de prijs van een kaartje voor de topnummers van de atletiek is opgelopen tot zo’n 400 euro per stuk. Die besteed ik toch liever ergens anders aan.

Het boek van Floris van Straaten

23 mei 2012

Kevin Guilfoile


Niet elk goed boek vindt zijn weg naar de lezer. In 2006 werd 'Moordenaar zonder gezicht’, de eerste misdaadroman van Kevin Guilfoile, - onder de titel 'Des Duivels’ - uitgegeven in Nederland. Hij kreeg uitstekende recensies maar toch hapten de lezers niet toe. Intussen is het thrillerlandschap opengetrokken en zijn we bovendien vertrouwd geraakt met, bijvoorbeeld, stamcelonderzoek.
En dus kreeg 'Moordenaar zonder gezicht', een verhaal over de gevolgen van het klonen van een mens, in 2012 een nieuwe kans.

Tijdens het creatieve proces is het de auteur vooral te doen om karakters in een reageerbuisje te stoppen en dat te verhitten. De reacties die er dan ontstaan benieuwen evenzeer de schrijver als zijn publiek. Maar voor wie wat dieper wil graven, levert de man uit Chicago ook een ideeënwereld waaruit je eindeloos kunt putten.

Zijn tweede boek 'De duizend' verschijnt later dit jaar.


'Ik hou van de krachtige verteltraditie die in mijn Ierse familie
 van generatie op generatie is doorgegeven.'
Glenveagh, Ierland - © Scriptor
1. Het klonen van mensen is nog steeds een futuristisch idee... hoewel we intussen bekend zijn met therapeutisch klonen, stamcelbehandeling die dient om gedegenereerde cellen of organen te vervangen.
Vind je dat we nodig een debat moeten voeren over de ethische aspecten van DNA-onderzoek?

Het feit dat wij vaak later dan eigenlijk zou moeten, ethische debatten voeren, was één van de ideeën die ik wilde verkennen. Technologie is onvermijdelijk en ontwikkelt zich veel sneller dan filosofie. Als iets mogelijk is, dan zal er wel iemand zijn die het ook doet. Ik denk dat speculatieve fictie en science fiction nuttig kan zijn omdat die ethici en filosofen de kans geven de technologiecurve voor te blijven.
Het klonen van mensen is gelukkig héél erg moeilijk en ik denk dat geen enkele wetenschapper, zeker op dit moment niet, het lef heeft om het onvermijdelijke foutenparcours te doorlopen dat voorafgaat aan het succesvol klonen van een mens. Dat geeft ons de ruimte om het debat te voeren. Maar debatteren over de ethiek van stamcelonderzoek, zoals Amerikaanse politici vaak doen, is vreemd. Wij hebben altijd de verkeerde debatten en altijd komen ze te laat.

2. Ik denk dat jij geïnteresseerd bent in ethische kwesties in het algemeen. Klopt dat? De opportunistische privé-detectieve zegt: 'Informatie is neutraal' en 'Werktuigen hebben geen moreel besef.'

Geloof het of niet, er zijn veel mensen in de VS die niet inzien dat informatie neutraal is. In sommige delen van het land die gedomineerd worden door conservatieven is er de wijdverbreide overtuiging dat bepaalde onderwerpen – evolutietheorie, klimaatsverandering, sekuele opvoeding, het feit dat dinausauriërs en mensen niet op hetzelfde moment leefden – deel uitmaken van een groot liberaal complot. Dit heeft geleid tot een situatie – wellicht in alle politieke kampen - waarin bijna elk feit dat niet overeenstemt met iemands overtuiging gemakshalve genegeerd wordt. Dat is heel vreemd. Ethische discussies worden moeilijk wanneer de verschillende partijen het zelfs over de feiten oneens zijn, om nog te zwijgen over de interpretatie ervan.
En ethische kwesties zijn uiterst belangrijk. Misschien is het meest verbazingwekkende aan ons, mensen, dat we in staat zijn om beslissingen te kunnen nemen over ons mens zijn.


3. Morele waarden zijn strikter in de VS dan in Europa. Hoe radicaal zijn tegenstanders van vruchtbaarheidsklinieken in Amerika?

Hoewel er burgers zijn die het oneens zijn met bepaalde methoden om vruchtbaarheid te behandelen, denk ik niet dat er veel georganiseerd verzet is tegen vruchtbaarheidsklinieken. De echte ‘oorlog’ wordt rond de legalisering van abortus gevoerd en de meeste Amerikanen zouden vinden dat het debat over klonen in het boek lijkt op dat over abortus. Ik koos ervoor dat zo te doen, niet omdat ik commentaar wilde leveren op het abortusdebat maar opdat de lezers onmiddellijk de politieke context in het boek zouden begrijpen en tegen zichzelf zouden zeggen ‘Oh, ja, ik begrijp waarover dit gaat.' Dat bespaarde me een heleboel expliciete uitleg over de politieke situatie in het boek.


4. Als Justin drie jaar oud is, vloekt hij vrij vaak. Geloof jij meer in genetische invloed dan in omgevingsfactoren? Toen je het boek schreef in 2005 was je nog geen vader...

Dat is interessant! Ik vraag me af of dit een vertaalkwestie is. Als ik het me goed herinner is het vloeken van Justin als hij drie is, niet moedwillig. We lezen over een situatie waarin hij het woord ‘shit’ zegt, hiermee zijn vader napratend, niet beseffend wat hij zegt. Omdat hij geen slechte invloed op Justin wil hebben heeft de vader het ‘s anderendaags over ‘het s-word’. Justin herhaalt dat ook en laat het klinken als ‘ass-word’. Dat was bedoeld als grapje maar het is ook een verwijzing naar het thema ‘omgevingsfactoren versus genetische invloed’. Heeft Justin een ‘vloekgen’ geërfd of kopieert hij gewoon iets dat hij hoort van zijn vader?

De Engelstalige publicatie
Mijn eerste zoon werd geboren nadat ik Cast of Shadows geschreven had maar voor het gepubliceerd werd. Ik betwijfel of ik een roman over de dood van een kind zou hebben kunnen schrijven na zijn geboorte. Daar zou ik me ongemakkelijk bij hebben gevoeld. Ik denk dat het dan een ander boek zou zijn geworden.

5. Kleine Justin is hoogst intelligent en meer geïnteresseerd in ideeën dan in vriendjes van zijn leeftijd. Was jij ook zo'n kind?

Zeker niet op de manier van Justin. Hij is zijn leeftijd vooruit. Ik heb Justin niet gemodelleerd naar een echt kind maar naar het monster in Mary Shelley’s roman Frankenstein. Het monster van Frankenstein is veel intelligenter en bespraakter dan je zou verwachten van een gereanimeerd lijk en daarom is Justin stukken slimmer en taalvaardiger dan je zou verwachten van een 11-jarige.
Toen ik zijn leeftijd had was ik vooral geïnteresseerd in baseball en Spider Man-strips.
6. Je karakters - ook de meer rationele - lijken te worden gedreven door primaire motieven zoals hebzucht, nieuwsgierigheid, wraak, jaloezie, eigen belang... Is dat hoe jij kijkt naar mensen?

Interessant. Ik denk dat dat juist het soort drijfveren zijn die goeie fictie opleveren. Als de karakters in een boek NIET gedreven worden door irrationele emoties en egocentrisme, dan vermoed ik dat de lezer zich gemanipuleerd zou voelen. Ik veronderstel dat het mogelijk moet zijn een spannende thriller te schrijven over altruïsme maar ik zou niet weten hoe die eruit zou zien. Misschien heb je mij net een uitdaging bezorgd !


7. Pikken scholen jouw boeken op? Naast een boeiend verhaal bieden ze ook veel stof om over na te denken en te debatteren.

Ik ken verschillende universitaire opleidingen die Cast of Shadows behandelen-- meestal voor de cursus literatuur maar ook voor de lessen medische ethiek. Er zijn ook een aantal middelbare scholen die het op de zomerleeslijst geplaatst hebben. Dat zijn boeken die de scholieren geadviseerd worden te lezen tijdens de vakantie. Ik denk dat ik ook hoorde van een universitaire wiskundeklas waarvan de studenten The Thousand aangeraden werd.


8. Je volgende boek 'De duizend' begint ook met een ideeënwereld. Van daaruit ontvouwt zich het verhaal. Is dat de manier waarop je graag schrijft?


In zekere zin is dat zo. Ik ga uit van een aantal ideeën waarover ik wil schrijven en op een gegeven moment begin ik karakters te ontwikkelen maar die dingen scheid ik van elkaar. Dan breng ik de personages in contact met de ideeën en de combinaties die de interessantste probleemstelling of het boeiendste verhaal opleveren, behoud ik. De rest – zowel de ideeën als de karakters – sla ik op in een notitieboekje… om misschien te gebruiken in een volgend boek
Bij The Thousend begon ik met de belangstelling voor een bepaald tijdstip in de geschiedenis – meer dan 2000 jaar geleden – toen wiskunde, wetenschap, kunst en filosofie, muziek en religie allemaal deel uitmaakten van dezelfde discipline. Ik wilde dat oude concept naar een moderne omgeving overbrengen en plaatste daarna een zeer modern personage, iemand waar ik echt van ben gaan houden – Canada Gold – in het midden van dat alles om te zien welk soort vuurwerk dat gaf.


9. Denk je dat Europeanen anders dan Amerikanen naar 'Moordenaar zonder gezicht' kijken? Stellen zij bijvoorbeeld andere vragen als je hen ontmoet?

Dat is een uitstekende vraag. Cast of Shadows is in meer dan 20 talen verschenen en ik denk dat Europese lezers het veeleer bekijken als een roman ‘over Amerika’ dan Amerikaanse lezers. Cast of Shadows verkocht zeer goed in Turkije en toen ik de lezers daar sprak merkte ik dat het idee van ‘een radicale christenterrorist als boosdoener’ erg was blijven hangen. Ik denk dat zij de laatste tien jaar zoveel populaire Amerikaanse films en boeken zijn tegengekomen die altijd het woord ‘islam’ tussen ‘radicaal’ en ‘terrorist’ hebben geplaatst. Vandaar dat zij een zekere interesse hebben in een Amerikaanse roman die dat idee op z’n kop zet.
De VS kende natuurlijk al het radicale christenterrorisme lang voor de ‘War on terror’. Dat is een donker aspect van de Amerikaanse cultuur waarover een aantal mensen in Europa en elders niet vaak gehoord hebben. Of, tenminste, niet onlangs.


10. Hoofdpersonage David is geïnteresseerd in stamboomonderzoek. Jouw naam klinkt Iers. Wat weet je over je voorvaders? En leeft er nog een Ierse ziel in jou?

Tara, Ierland - © Scriptor
Ja, ik ben Iers (al denk ik dat de spelling van mijn naam verfranst is toen mijn voorvaders via Canada naar de VS immigreerden). Ik heb een sterke band met het Ierse volk. Ik bezoek Ierland heel graag. Ik hou van de krachtige verteltraditie die in mijn familie van generatie op generatie is doorgegeven. Ik woon in een stad – Chicago – met een grote Iers-Amerikaanse gemeenschap en ik zat op een universiteit met een Franse naam (Notre Dame) maar met sportteams die de bijnaam ‘The fighting Irish’ hebben. In Amerika - een land van immigranten – voelen de mensen zich sterk verbonden met het land van hun voorvaderen. Toch is er ook de gewoonte om oude tradities te veranderen in iets nieuws. Een Ierse Amerikaan zijn (of een Italiaanse of Nederlandse …) is dus een louter gevoelsmatige aangelegenheid. Als Ieren, bijvoorbeeld, naar de VS komen, dan kijken ze vaak verbaasd en geamuseerd naar de tradities die Amerikanen als ‘Iers’ bestempelen.

Maar dat betekent alleen dat er voor ons nog zoveel te ontdekken is en we nog van zoveel kunnen genieten als we de Atlantische Oceaan oversteken… en ‘the real thing’ bezoeken !